زندگی نامه
(۱۲۶۳ تا ۱۳۳۰هجري شمسي)
آبان۱۲۶۳ ربيع الاول ۱۳۰۴ ه . ق در محله سرشور مشهد تولد يافت ودر ده سالگي سرودن شعر را آغاز کرد.تحصيلات خود را در محضر اديب نيشابوري (ميرزا عبدالجواد) دنبال كرد. درسال۱۲۸۲پدرش (ملک الشعرا محمد کاظم صبوري) وفات يافت و او در ۱۹ سالگي به مقام ملك‌الشعرايي رسيد.
در۱۲۸۴ مستزاد معروف خود را به مطلع زير را سرود:
با شه ايران ز آزادي سخن گفتن خطاست - كار ايران با خداست
در بيست سالگي وارد امور سياسي شد و جزو مشروطه‌خواهان خراسان قرار گرفت. از سال۱۲۸۴ اشعار سياسي او در روزنامه نيمه مخفي خراسان، بدون امضا يا با امضاء م – ب به چاپ رسيد. از سال۱۲۸۵ اشعار سياسي اش در روزنامه طوس (به مديريت ميرزا هاشم خان قزويني) منتشر شد و او را به شهرت رسانيد. در سال۱۲۸۶ مثنوي «اندرز به شاه» را خطاب به محمد علي شاه سرود.
در سال ۱۲۸۸ براي اولين بار در راه تشكيل حزب دموكرات در مشهد با حيدر عمو خان عمو اوغلو ملاقات كرد و در مهر ماه همان سال نخستين شماره روزنامه نوبهار را كه ارگان حزب دموكرات مشهد بود در شهر مشهد منتشر كرد. در سال۱۲۹۰ به دستور وثوق‌الدوله وزير خارجه وقت روزنامه نوبهار توقيف شد و بهار بلافاصله روزنامه تازه بهار را منتشر كرد كه بيش از ۹ شماره انتشار نيافت و به دنبال نوبهار توقيف شد.
آنگاه بهار به همراه نه نفر از دوستانش كه اعضاي كميته حزب دموكرات ايران بودند، از مشهد به تهران تبعيد شد و درميان راه دزدان اموال او را به غارت بردند. در دي ماه ۱۲۹۲ دوره دوم نو بهار را در شهر مشهد منتشر كرد و از طرف مردم كلات، سرخس و درگز به نمايندگي دوره سوم مجلس شوراي ملي انتخاب شد. در آذرماه ۱۲۹۳ دوره سوم نوبهار را در تهران منتشر كرد. در امرداد ماه ۱۲۹۴ در كابينه محمد ولي خان سپهدار اعظم، به بجنورد تبعيد شد و شش ماه در حالت تبعيد به سر برد. اواخر همان سال انجمن دانشكده تهران را بنيان گذاشت. در سال ۱۲۹۶ سال ششم نوبهار را در تهران منتشر كرد که بار ديگر منجر به توقيف شد. لذا روزنامه زبان آزاد را سه روز پس از توقيف نوبهار منتشر كرد كه ۳۵ شماره آن منتشر شد.
در ارديبهشت ۱۲۹۷ نخستين شماره مجله دانشكده را در تهران منتشر كرد كه يك سال دوام يافت.
در سال۱۲۹۹ در كابيه سيد ضياءالدين طباطبايي، مدت سه ماه در شميران تحت نظر بود.
در سال ۱۳۰۰ از طرف مردم بجنورد به نمايندگي دوره چهارم مجلس و در سال ۱۳۰۲ از طرف مردم ترشيز (کاشمر) به نمايندگي مجلس پنجم انتخاب گرديد. در سال ۱۳۰۳ هنگامي كه بهار در مجلس نطق تندي ايراد كرد و قصد داشت از مجلس خارج شود، واعظ قزويني مدير روزنامه رعد قزوين كه شباهت به بهار داشت در جلوي مجلس بجاي او مورد اصابت گلوله قرار گرفت، و از پاي درآمد. بهار دراين باره قصيده «يك شب شوم» را به مطلع : «شب چو ديوان به حصار فلكي راه زدند» سرود. در سال۱۳۰۵ در مجلس ششم به نمايندگي مردم تهران انتخاب شد . در سال ۱۳۰۸به خاطر مقابله با رضا شاه يك سال به زندان مجرد افتاد. در سال۱۳۱۱ ديوان اشعار خود را به طبع رسانيد، كه پس از چاپ ۲۰۸ صفحه از ادامه چاپ آن جلوگيري شد. در سال ۱۳۱۱ روز ۲۹ اسفند بار ديگر به زندان افتاد، كه مدت ۵ ماه بطول انجاميد. در سال۱۳۱۲ از زندان آزاد و به اصفهان تبعيد شد. درسال۱۳۱۳ براي برگزاري جشن هزاره فردوسي، با وساطت مرحوم محمد علي فروغي «ذكاءالملك» و علي اصغر حكمت وزير فرهنگ وقت، از اصفهان به تهران فراخوانده شد و بار ديگر در دانشسراي عالي به تدريس ادبيات مشغول شد. در سال ۱۳۱۶ دوره دكتراي ادبيات فارسي در دانشگاه تهران افتتاح شد و بهار عهده دار تدريس بعضي از دروس آن گرديد. در سال۱۳۲۱ روزنامه نوبهار را بار ديگر در تهران منتشر كرد، كه پس از انتشار ۱۰۲ شماره تعطيل شد. در همان سال جلد اول و دوم سبك‌شناسي «تاريخ تطور نثر فارسي» را منتشر كرد. در سال ۱۳۲۲ انجمن روابط فرهنگي ايران و اتحاد جماهير شوروي در تهران تشكيل شد که بهار از ابتدا تا سال ۱۳۲۶ رياست كميسيون ادبي آن را داشت. در سال ۱۳۲۳ جلد اول تاريخ احزاب سياسي يا انقراض قاجاريه را كه در سال ۱۳۲۱ تا ۱۳۲۲ تأليف كرده بود، چاپ و منتشر كرد. در سال۱۳۲۴ هنگام زمامداري قوام‌السلطنه عهده دار وزارت فرهنگ شد و در همان سال رياست نخستين كنگره نويسندگان ايران را كه از طرف انجمن روابط فرهنگي ايران با اتحاد جماهير شوروي تشكيل شده بود بعهده گرفت. در سال ۱۳۲۵ از مقام وزارت فرهنگ كناره گرفت. در سال ۱۳۲۶ جلد سوم سبك‌شناسي يا تاريخ تطور نثر فارسي را به چاپ رسانيد و به نمايندگي مردم تهران در دوره پانزدهم مجلس انتخاب شد. در سال ۱۳۲۹ «جمعيت ايراني هواداران صلح» را در تهران تشكيل داد و در تابستان همان سال آخرين اثر خود، قصيده جغدجنگ را سرود. روز اول ارديبهشت ۱۳۳۰ ، مطابق ۱۵ رجب ۱۳۷۰ ه. ق. / ۲۱ آوريل ۱۹۵۱ م ، ساعت ۸ صبح ، در خانه خود در خيابان ملك‌الشعرا بهار، خيابان تخت جمشيد بدرود زندگي گفت و روز بعد در شميران در باغ آرامگاه ظهير الدوله ، به خاك سپرده شد.
